Help, er zitten kwallen in het water! Wat nu?

Waar komen kwallen voor?

Kwallen laten zich meevoeren door stromingen en duiken vooral op bij rustig, warm weer. In de Middellandse Zee kun je onder andere de parelkwal tegenkomen: een prachtige, bijna transparante kwal met blauw-paarse accenten die bij aanraking irritatie kan veroorzaken. Ook andere soorten kunnen prikken, al zijn ernstige steken hier zeldzaam. Incidenteel duikt het Portugese oorlogsschip op, vooral aan de Spaanse oostkust. Deze opvallende verschijning is geen echte kwal, maar een kolonie van dieren met extreem pijnlijke tentakels. Gelukkig komt deze voornamelijk in open zee voor.

Langs de Atlantische kust van Portugal, Spanje en Frankrijk zie je regelmatig grotere kwallen met langere tentakels, zoals de kompaskwal. Deze soort is herkenbaar aan z’n bruine streeppatroon dat lijkt op een kompasroos. Hij komt trouwens ook voor in de Noordzee. Een steek van een kompaskwal is voor mensen meestal niet gevaarlijk, maar kan wel pijnlijk zijn.

Aan de Noordzeekust – in Nederland, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk – zie je vooral oorkwallen: doorschijnende dieren met bloemvormige, roze ringen, die vrijwel geen kwaad kunnen. De blauwe haarkwal komt eveneens regelmatig voor, vooral bij iets hogere watertemperaturen. Deze kan stevig prikken, vooral bij aanraking met de lange tentakels. De kompaskwal duikt hier ook geregeld op.

Wanneer is de kans op kwallen het grootst?

De meeste kwallenplagen ontstaan in de zomer, vooral bij langdurig warm weer en een aflandige wind. Ze drijven dan met de stroming richting de kust en kunnen ineens massaal opduiken. Zelfs aangespoelde exemplaren kunnen nog prikken, dus het is verstandig om kinderen niet met kwallen te laten spelen.

In steeds meer landen staan waarschuwingsborden op het strand als er veel kwallen zijn. In Spanje zie je bijvoorbeeld paarse vlaggen wapperen bij overlast. In Nederland kun je terecht op kwallenradar.nl voor actuele meldingen en een overzicht van de verschillende soorten.

Wat (niet) te doen bij een kwallenbeet?

Word je gestoken (kwallen steken met hun tentakels en bijten niet, al wordt een steek ook wel een beet genoemd) blijf dan rustig en ga het water uit. Spoel de plek af met zoutwater. Doe dit niet met zoetwater, want dat kan de netelcellen juist activeren. Eventuele tentakelresten kun je voorzichtig verwijderen met een pincet of een bankpas. Smeer de huid in met een middel tegen insectenbeten. Meestal trekt de pijn binnen een paar uur weg, maar bij heftige reacties zoals benauwdheid of duizeligheid is het belangrijk om medische hulp te zoeken.

Wat je ook niet moet doen, is plassen over de kwallenbeet. Dat het zuur in urine verlichting geeft is een fabeltje. Sterker nog, het kan de pijn juist verergeren.

Wat je wél moet doen? Genieten van je dagje of vakantie aan het strand. Met een beetje voorbereiding is de kans op een kwallenbeet klein. Weet wat je kunt verwachten, herken de soorten en weet wat je moet doen als het misgaat. Zo geniet je met een gerust hart van een verkoelende duik in zee.